اثر جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف

اثر جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف بر عملکرد تولیدی، پارامترهای خونی و شکمبه ای در گاوهای هلشتاین شیرده

سابقه و هدف

 قیمت بالای کنجاله سویا نسبت به سایر کنجاله ها سبب شده که دامداران به فکر جایگزین مناسبی از لحاظ اقتصادی و کیفی برای آن باشند. نتایج تحقیقات قبلی نشان می دهد که استفاده از کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا در جیره گاوهای شیرده سبب افزایش ماده خشک مصرفی ، بهبود بازدهی نیتروژن و عملکرد تولید شیر شده است. با توجه به محدود بودن مطالعات انجام شده در زمینه بررسی اثر سطوح مختلف جایگزینی ، در این تحقیق اثر جایگزین کردن کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف بر عملکرد تولیدی ، پارامترهای شکمبه ای و خونی گاوهای هلشتاین در اوایل شیردهی مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش ها

 به منظور بررسی اثر سطوح مختلف جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا، تعداد ۱۲ راس گاو هلشتاین در اوایل شیردهی، با میانگین تولید شیر روزانه 6±45 کیلوگرم در قالب طرح مربع لاتین با سه تیمار و چهار تکرار مورد استفاده قرار گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در جیره عبارت بودند از: ۱) کنجاله سویا به عنوان منبع اصلی پروتیین جیره (صفر درصد کنجاله کانولا)، ۲) جایگزین کردن ۵۰ درصد سطح کنجاله سویا با کنجالـه کانولا در جیره و ۳) کنجاله کانولا به عنوان منبع اصلی پروتیین جیره (صفر درصد کنجاله سویا) میزان خوراک مصرفی و تولید شیر، طی ۶ روز پایانی دوره برای هر گاو ثبت شد. نمونه گیری از مایع شکمبه گاوها در روز پایانی هر دوره آزمایشی جهت اندازه گیری غلظت اسیدهای چرب فرار و نیتروژن آمونیاکی انجام شد . همچنین در روز پایانی هر دوره آزمایشی، نمونه گیری از خون گاوها جهت تعیین غلظت پارامترهای پلاسما شامل گلوکز، تری گلیسیری، اسیدهای چرب غیر استری، بتا هیدروکسی بوتیرات، پروتئین کل ،آلبومین گلوبولین و نیتروژن اوره خون انجام شد.

یافته ها

 ماده خشک مصرفی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت . تولید شیر به طور معنی دار در گاوهای مصرف کننده جیره های حاوی کنجاله کانولا نسبت به گاوهای مصرف کننده جیره حاوی ۱۰۰ درصد کنجاله سویا بیشتر بود (05/0>P). استفاده از سطوح مختلف کنجاله کانولا در جیره سبب کاهش معنی دار غلظت نیتروژن اوره ای شیر شد (05/0>P). غلظت سایر ترکیبات شیر تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت . استفاده از ترکیب کنجاله سویا و کنجاله کانولا در جیره بـا هم سبب افزایش قابلیت هضم ظاهری ماده خشک گردید . (05/0>P) صرف کنجاله کانولا نسبت به کنجالـه سـويـا سـبب افزایش قابلیت هضم ظاهری پروتئین شد (05/0>P) pH  شکمبه و غلظت هیچ کدام از اسیدهای چرب فرار شکمبه به طور معنی دار تحت تاثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفت. غلظت هیچ کدام از پارامترهای خونی به جز آلبومین تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. غلظت آلبومین پلاسما در گاوهای مصرف کننده جیره حاوی ۱۰۰ درصد کنجاله کانولا نسبت به دو جیره دیگر بیشتر بود (05/0>P).

نتیجه گیری

 نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطح ۵۰ و ۱۰۰ درصد در جیره گاوهای هلشتاین در اوایل شیردهی سبب بهبود تولید شیر بازده نیتروژن مصرفی و قابلیت هضم ظاهری ماده خشک شد.

 اثرات جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف بر عملکرد تولیدی، پارامترهای خونی و شکمبه ای در گاوهای هلشتاین شیرده

مقدمه

بیشترین هزینه در تولید شیر مربوط به تهیه جیره و در این بین بیشترین سهم متعلق به منابع پروتئینی می باشد. کنجاله سویا به دلیل غلظت بالای پروتئین و انرژی آن نسبت به سایر کنجاله های حاصل از دانه های روغنی به عنوان منبع پروتئینی رایج در جیره گاوهای شیرده مورد استفاده قرار میگیرد (۲۲) دراین بین کنجاله کانولا به دلیل کیفیت بالای پروتئین آن از لحاظ ترکیب اسیدهای آمینه و همچنین تولید بالای آن در سطح کشور میتواند جایگزین مناسبی برای کنجاله سویا در جیره گاوهای شیرده باشد. کیفیت ترکیب اسیدهای آمینه کنجاله کانولا نسبت به سایر کنجاله ها بیشتر بوده به صورتی نسبت لیزین به متیونین آن برابر ۳ و تقریباً ترکیبی مشابه با پروتئین شیر دارد .(۲۱) اگر چه پروتئین کنجاله کانولا به میزان زیادی در شکمبه تجزیه شده امـا تركيب مناسب اسیدهای آمینه بخش عبوری پروتئین آن به روده کوچک می تواند سبب بهبود عملکرد تولید شیر گردد (۱۲).

نتایج تحقیقات قبلی نشان میدهد که استفاده از کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا در جیره گاوهای شیرده سبب افزایش ماده خشک مصرفی، بهبود بازدهی نیتروژن مصرفی و عملکرد تولید شیر و پروتئین شیر شده است (٤، ۱١ و ۱۷). اثر مثبت مشاهده شده در حالت استفاده از کنجاله کانولا در جیره گاوهای شیرده میتواند به دلیل ترکیب مناسب اسیدهای آمینه آن و افزایش قابلیت جذب آن هـا بـه خصوص متیونین و هیستیدین در روده باشد (۱۷). هم چنین، بهبود عملکرد گاوهای شیرده در حالت استفاده از کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا می تواند به دلیل افزایش تولید پروتئین میکروبی و افزایش تامین پروتئین قابل متابولیسم مربوط به بخش پروتئین غیر قابل تجزیه کنجاله کانولا باشد (١٥).

بـر این اساس در مقایسه با کنجاله سویا، حرارت دهی کنجاله کانولا از طریق افزایش سطح پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه نسبت به کنجاله کانولای فراوری نشده بیشتر سبب افزایش تولید شیر و بازدهی نیتروژن مصرفی شد .(۲۰) لارولد و همکاران (۱۹۸۱) گزارش کردند که کنجاله کانولا در سطح ٢٤ درصد می تواند جایگزین کنجاله سویا در جیره گردد (١٤). نتیجه پژوهش های قبلی نشان می دهد که ترکیبی از کنجاله سویا و کانولا نسبت به هر کدام از این منابع به تنهایی در جیره ترکیب خوش خوراکتر را برای گاو فراهم کند (۱۷) قیمت پایین تر کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا و هم چنین افزایش سطح زیر کشت کلزا نسبت به سویا در داخل کشور با توجه به شرایط آب و هوایی مورد نیاز آن انجام مطالعات متعدد در زمینه بررسی اتر جایگزینی کنجاله سویا توسط کنجاله کانولا در جیره گاوهای شیرده ضروری به نظر می رسد. با توجه به محدود بودن مطالعات انجام شده در زمینه بررسی اثر سطوح مختلف جایگزینی در این تحقیق اثر جایگزین کردن کنجاله کانولا با کنجاله سویا در سطوح مختلـف بـر عملکرد تولیدی، متابولیت های شکمبه ای و خونی گاوهای هلشتاین در اوایل شیردهی مورد بررسی قرار گرفت.

 

مواد و روش ها

حيوانات و جیره های آزمایشی:

این پژوهش تابستان سال ٩٤ در شرکت کشت و دامپروری فکا (اصفهان کیلومتر ١٦ جاده شیراز) انجام گرفت. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا، تعداد ۱۲ راس گاو هلشتاین شیرده

(هشت گاو با زایش سوم و چهار گاو با زایش اول)، با میانگین تولید شیر روزانه 6±45کیلوگرم در قالب

طرح مربع لاتین با سه تیمار و چهار تکرار مورد استفاده قرار گرفت. طول دوره های آزمایشی ۲۱ روز بود که ١٤ روز آن جهت عادت پذیری گاوهـا بـه جیره های آزمایشی و ۷ روز آن نیز برای جمع آوری داده ها اختصاص داده شد. گاوها به صورت انفرادی (در جایگاه با ابعاد ۳ در ٤ متر) تغذیه و به صورت آزادانه به آب دسترسی داشتند. جیره های غذایی به صورت مخلوط روزانه در دو نوبت بعد از برگشت از شیردوشی صبح و عصر در اختیار گاوهــا قـرار می گرفت. شیر دوشی گاوها ۳ دفعه در شبانه روز (ساعت های ۸:۰۰ ١٦:۰۰ و ۰۰:۰۰) و خوراک دو بار در روز تقریبا در ساعت های ۸:۳۰ و ۱۷:۰۰ یعنی بعد از برگشت از سالن شیردوشی نوبت صبح(08:00) و عصر(16:00) به گاوها عرضه می شد. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف کنجاله سویا و کنجاله کانولا در جیره عبارت بودند از: ۱) کنجاله سویا به عنوان منبع اصلی پروتیین جیره (۱۰۰ درصد کنجاله سویا و صفر درصد کنجاله کانولا) ۲) استفاده از مخلوط کنجاله کانولا و کنجاله سویا ( ۵۰ درصد کنجاله سویا و ۵۰ درصد کنجاله کانولا) و ۳) کنجاله کانولا به عنوان منبع اصلی پروتیین جیره (صفر درصد کنجاله سویا همراه با ۱۰۰ درصد کنجاله کانولا) جیره های آزمایشی توسط جداول احتیاجات غذایی گاوهای شیرده (۲۱) بصورت نسبت ٣٥ به ٦٥ درصد علوفه به کنسانتره تنظیم شد (جدول – ۱). جیره ها ازلحاظ انرژی و پروتئین با هم متوازن شد.

نمونه گیری و آنالیز شیمیایی خوراک و مدفوع:

 به منظور اندازه گیری میزان خوراک مصرفی مقدارخوراک عرضه شده و باقی مانده آن از روز ۱۶ تا ۲۱

هر دوره توزین و اختلاف آن ها برای هر گاو در روز ثبت گردید. نمونه هایی از خوراک (حدود 5/0کیلوگرم) به صورت روزانه جمع آوری شد. تمـام نمونه های جمع آوری شده تا قبل از آنالیز شیمیایی در فریزر در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد نگهداری شد. در روزهای ۱۸ تا ۲۱ هر دوره، نمونه های مدفوع به طور مستقیم از رکتوم هر گاو پس از خوراک دهـی صبح برداشته شد. نمونه های جیره کاملا مخلوط باقیمانده خوراک و نمونه های مدفوع به مدت ۷۲ ساعت در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد داخل آون خشک شد . ترکیب شیمیایی نمونه ها پس از آسیاب کردن توسط آسیاب با الک منافذ ۱ میلی متر تعیین شد. ماده خشک نمونه ها بر اساس روش (2000 ,AOAC ) و میزان پروتئین خام، عصاره اتری و خاکستری نمنه ها بر اساس روش 2000 ,AOAC ) تعیین شد(1).

با استفاده از خاکستر نامحلول در اسید به عنوان نشانگر داخلی قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی در کل دستگاه گوارش تخمین زده شد (۲۸). ترکیب شیمیایی جیره های آزمایشی بر اساس ۱۰۰ درصد ماده خشک در جدول ۱ نشان داده شده است. میزان كربوهيدرات غیر فیبری نمونه ها با استفاده از معادله زیر محاسبه شد (،NRC ۲۰۰۱). (درصد چربی خام+درصد خاکستر + درصد پروتئین خام + درصد دیواره سلولی) =کربوهیدرات های غیر فیبری (درصد).

تولید شیر و تعیین ترکیبات آن :

رکورد تولید شیر در هر سه وعده شیردوشی طی ۶ روز پایانی دوره برای گاو ثبت شد. نمونه گیری از شیر گاوهـا طـی هر روزهای ۱۷، ۱۹ و ۲۱ هر دوره در هر سه وعده دوشش برای هر گاو داخل ظروف پلاستیکی ۵۰ میلی لیتری حاوی دی کرومات پتاسیم بـه عنـوان محافظ جمع آوری شد. میزان چربی پروتیین، لاکتوز، مـواد جامد غیر چربی ، نیتروژن اوره ای شیر و کل مواد جامد آن ها به صورت اتوماتیک و توسط میلکواسکن

( (Foss Electric, Denmark اندازه گیری شد. تولید پروتیین، چربی و لاکتوز بر اساس ضرب مقدار شیر تولیدی و درصد آنها در نمونه شیر محاسبه شد.

نمونه گیری از مایع شکمبه و تعیین اسیدهای چرب فرار و نیتروژن آمونیاکی:

نمونه گیری از مایع شکمبه گاوها در روز پایانی هر دوره آزمایشی، سه ساعت بعد از خوراک دهی صبح، با استفاده از لوله متصل به پمپ خلا صورت گرفت. نمونه های بدست آمده در حد ۵۰ میلی لیتر توسط پارچه ٤ لایه فیلتر و pH آنها بلافاصله توسط از PH سنج دیجیتالی پرتابل تعیین شد نمونه ها بلافاصله در دمای ۱۸-درجه سانتی گراد تا زمان آنالیز شیمیایی فریز شدند. غلظت اسیدهای چرب غیر فرار مايع شكمبه توسط کروماتوگرافی گازی PU4410 دارای ستون مويين انجام شد. اسید کروتونیک به عنوان استاندارد داخلی در نظر گرفته شد نیتروژن به عنوان گاز حامل مورد استفاده قرار گرفت و درجه حرارت اولیه و نهایی به ترتیب ٥٥ و ١٩٥ درجه سانتی گراد بود. دمای تعیین کننده و تزریق برابر با ۲۵۰ درجه سانتیگراد تنظیم شد. غلظت نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه طبق روش تیتراسیون )کروک ،وسیمپسون، ۱۹۷۱) بدست آمد.(6)

تخمین میزان دفع نیتروژن از طریق ادرار و مدفوع:

تخمین میزان دفع نیتروژن از طریق ادرار و مدفوع گاوها بر اساس گرم در روز، بر اساس معادلات پیشنهاد شده توسط واتباه کس و کارگ (٢٠٠٤)، که در پایین جدول ۳ ذکر شده است اندازه گیری شد(29).

نمونه گیری از خون گاوها و تعیین متابولیت های خونی:

به منظور تعیین متابولیت های خونی در روز پایانی هر دوره (حدود ۳ ساعت بعد از خوراک دهی صبح (خون گیری از سیاهرگ دمی توسط لوله های تحت خلاء حاوی ماده ضد انعقاد خون انجام شد. نمونه ها به مدت ۱۵ دقیقه در دور ۳۰۰۰ سانتریفیوژ و پلاسمای آنها بدست آمد . پلاسمای بدست آمده داخل لوله های پلاستیکی ذخیره و تا زمان آنالیز آن ها داخل فریزر در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد نگهداری شدند. اندازه گیری غلظت پارامترهای مختلف پلاسما نظیر ،گلوکز، تری گلیسیرید، اسیدهای چرب غیر استری بتا هیدروکسی بوتیرات، پروتئین کل، آلبومین، گلوبولین و نیتروزن توره خون نوسط دستگاه اسپکتروفوتومتر(UNICCO,2100:Zistchemi Co.,Tehran,iran) و با استفاده از کیت های تجاری (محصول شرکت پارس آزمون ،تهران) مورد استفاده قرار گرفت.

تجزیه و تحلیل آماری:

این آزمایش در قالب طـرح پایه مربع لاتین تکرار شده با ٤ تکرار و ٣ تیمار انجام شد. برای جلوگیری از اثرات جانبی تیمارهای قبلی دوره عادت دهی ١٤ روزه در نظر گرفته شد و ترتيب اختصاص تیمارها به دامها به صورت تصادفی بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SAS (نسخه 2004,9/1)، توسط رويه MIXED انجام شد . میانگین تیمارها توسط آزمون حداقل تفاوت معنی دار توکی در سطح معنی داری 0/05≥P مورد مقایسه قرار گرفت. مدل آماری طرح  نیز به صورت زیر در نظر گرفته شد.

در حالی که  :این متغیر وابستهµ : اثر ثابت میانگینPiاثر دوره i،  Tjاثر تيمار j،  اثر ثابت گاو k،  اثر متقابل بین دوره i و تیمارj و اثر باقیمانده بود.

 

 

ماده خشک، مصرفی تولید و ترکیبات شیر:

نتایج مربوط به ماده خشک مصرفی، تولید و ترکیبات شیر در جدول ۲ ارائه شده است ماده خشک مصرفی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف کنجاله سویا و کانولا قرار نگرفت. درنتایجی مشابه با این پژوهش مشاهده گردید که ماده خشک مصرفی تحت تاثیر جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف جیره قرار نگرفت (۱۵، ۱۷ و ۲۷). در مقابل ، در مطالعات قبلی جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در جیره گاوهای شیرده سبب افزایش معنی دار ماده خشک مصرفی شد(4 و 24). در

مطالعات دیگر مشاهده شد که جایگزینی کنجاله سویا توسط کنجاله کانولا سبب کاهش ماده خشک مصرفی گاوهای شیرده شد (۹ و ۱۸) کاهش ماده خشک مصرفی در رابطه با مصرف کنجاله کانولا می تواند به دلیل وجود ترکیب گلوکوزینولات و اسید اروسیک در کنجاله کانولا باشد که این ترکیبات مضر امروزه در کنجاله های کانولا در سطح کشور بسیار پایین می شد (۲). تولید شیر به طور معنی دار تحت تاثیر جیره های آزمایشی قرار گرفت به طوری که مصرف جیره های حاوی ۱۰۰ درصد کنجاله کانولا و ۵۰ درصد کنجاله کانولا+ ۵۰ درصد کنجاله سویا نسبت به جیره حاوی فقط کنجاله سویا سبب تولید شیر بیشتری شد(p<0/05).

مطابق با این تحقیق تولید شیر گاوهای اوایل شیردهی در حالت جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا افزایش یافت (٤، ۱۱، ۱۷ و ۲۷). در مقابل، پائولا و همکاران (۲۰۱۷) مشاهده کردند که تولیـد شير تحت تاثیر جایگزینی کنجاله سویا توسط کنجاله کانولا قرار نگرفت .(۱۲) تفاوت توليد شير تصحيح اساس 3/5چربی بین تیمارهای آزمایشی معنی دار نشد. هر چند در این تحقیق ماده خشک مصرفی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت اما افزایش تولید شیر در نتیجه مصرف کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا سبب افزایش نیاز انرژی و از این طریق سبب افزایش ماده خشک مصرفی می گردد (۱۱) افزایش تولید شیر در نتیجه مصرف کنجاله کانولا می تواند به ترکیب و پروفیل مطلوب اسیدهای آمینه این منبع پروتئینی و افزایش دسترسی بافت پستان به گلوکزو اسیدهای آمینه لیزین، هیستیدین و متیونین مرتبط باشد(11و 15).

گزارش شده است که ترکیب مطلوب اسید های آمینه بخش عبوری پروتئین کنجاله کانولا سبب افزایش بازدهی  استفاده از نیتروزن مصرفی و سبب بهبود تولید شیر می گردد(26) علاوه بر ترکیب مناسب اسید های آمینه بخش عبوری  پروتئین کنجاله کانولا ،، ترکیب مناسب پروتئین بخش تجزیه پذیر آن در شکمبه سبب بهبود در سنتز پروتئین میکروبی و از این طریق احتمالا زمینه را برای تولید شیر فراهم می کند (۲۳) این در حالی است که در این تحقیق تخمین سنتز پروتئین میکروبی اندازه گیری نشد همان طور که در جدول – ۲ گزارش شده است مصرف جیره حاوی ۱۰۰ درصد کنجاله کانولا و ترکیب کنجاله کانولا و سویا نسبت به جیره حاوی ۱۰۰ درصد کنجاله سویا سبب کاهش معنی دار در میزان نیتروژن اوره (P=0/02)ای شیر شد.

با توجه برابر بودن میزان پروتئین جیره های آزمایشی ،غلظت پایین تر نیتروژن اوره ای شیر در گاوهای مصرف کننده کنجاله کانولا نسبت به گاوهای مصرف کننده کنجاله سویا میتواند به دلیل بهبود بازدهی استفاده از نیتروژن مصرفی در شکمبه و متابولیسم آن در بافت ها باشد (۲۷) درصد پروتئین جیره و میزان پروتئین قابل تجزیه در شکمبه آن به عنوان مهمترین فاکتور، غلظت نیتروژن اوره ای شیر را تحت تاثیر قرار می دهد در حالی که در این پژوهش میزان پروتئین جیره های آزمایشی یکسان می باشد بنابراین تفاوت غلظت نیتروژن اوره ای شیر در بین تیمارهای آزمایشی می تواند به تفاوت میزان و سرعت تجزیه بخش قابل تجزیه پروتئین دو منبع پرو تئینی در شکمیه مرتبط باشد(25). ترکیب بهتر اسید های آمینه پروتئین کنجاله کانولا از لحاظ اسید های آمینه محدود کننده در تغذیه  گاوهای شیرده میتواند  سبب کارایی بهتر در سنتز پروتئینی میکروبی و از این طریق می تواند سبب کاهش غلظت نیتروژن اوره ای خون و پلاسما گردد (٢٦). مطابق با نتیجه حاصل از این پژوهش، غلظت نیتروژن اوره ای شیر گاوهای شیرده در حالت مصرف کنجاله کانولا در مقایسه با کنجاله سویا پایین تر بود(۲۷). در مقابل این ،تحقیق کوکونن و همکاران (۲۰۰۰) گزارش کردند که جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در جیره گاوهای شیرده سبب افزایش معنی دار چربی شیر شد که دلیل احتمالی آن را به فیبر بالاتر کنجاله کانولا ربط داده اند (۱۳) هم چنین افزایش تولید چربی شیر در مطالعات قبلی را به درصد بالاتر متیونین در ترکیب کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا گزارش کرده اند( ۱۷ و ۲۷). متیونین به عنوان پیش ساز کولین که در ساختار فسفولیپیدها وجود دارد حائز اهمیت می باشد (۱۷).

علی رغم ایــن توضیحات، درصد و تولید چربی شیر گاوها تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. هر چند در ایـــن تحقیق میزان پروتئین و تولید پروتئین شیر گاوها تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت اما گزارش شده است که افزایش غلظت اسیدهای آمینه مطلوب در پلاسما از طریق مصرف کنجاله کانولا سبب بهبـود بازدهی استفاده از نیتروژن مصرفی و در نهایت سبب کاهش غلظت نیتروژن اورهای شیر میشود (٤). علی رغم عدم اختلاف معنی دار میزان نیتروژن مصرفی و میزان دفع نیتروژن از طریق شیر، ادرار و مدفوع بـيـن تیمارهای آزمایشی، بازدهی نیتروژن مصرفی در حالت مصرف جیره حاوی ترکیب کنجاله کانولا و کنجاله سویا نسبت به جیره حاوی ۱۰۰ درصد کنجاله سویا بیشتر بود (05/0>P) که می تواند به بهبود ترکیب اسید آمینه ها به ویزه لایزین، متیونین و دیگر اسید آمینه های ضروری در پلاسما مرتبط باشد (٢٦).در مقابل، بیتو و برودریک (۲۰۰۷) هیچ گونه اختلافی در بازدهی نیتروژن مصرفی بین جیره های حاوی کنجاله کانولا و کنجاله سویا با پروتئین خام6/16 درصد مشاهده نشد(3).

قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی:

مقادیر مربوط به درصد قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی در طول کل دستگاه گوارش گاوها در جدول ۳ گزارش شده است. استفاده از ترکیب کنجاله سویا و کنجاله کانولا با هم نسبت به هر کدام از آنها به تنهایی سبب افزایش قابلیت هضم ظاهری ماده خشک گردی (P=0/02) قابلیت هضم ظاهری ماده آلی در حالت مصرف جیره کنجاله کانولا نسبت به جیره های دیگر به صورت عددی کمتر بود (P=0/07) مصرف کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا سبب افزایش قابلیت هضم ظاهری پروتئین شد (P=0/03)  بهبـود قابليت هضـم ظاهری ماده خشک و پروتئین در نتیجه مصـرف کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا می تواند به بهبود عملکرد میکروارگانیسم های شکمبه و بهبود سنتز وترشح آنزیم های روده کوچک در نتیجه ترکیب مطلوب اسیدهای آمینه کنجاله کانولا باشد (١٦). درمقابل در سیستم NRC)، (2001، قابلیت هضم حقیقی پروتئین96 و91 درصد  را به ترتیب برای کنجاله سویا و کنجاله کانولا گزارش شده است(21). قابلیت هضم ظاهری بیشتر ماده خشک ممکن است به افزایش زمان ماندگاری جیره حاوی کنجاله کانولا در مقایسه با کنجاله سویا در کل دستگاه گوارش باشد(۲۱ و ۲۷) قابلیت هضم ظاهری دیواره سلولی و دیواره سلولی عاری از همی سلولز تحـت تـاثيـر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. در مقابل در مطالعه بریتو و برودریک (۲۰۰۷) مشاهده شد که مصرف کنجاله کانولا نسبت به کنجاله سویا به دلیل هضم پذیری بیشتر فیبر آن سبب بهبود قابلیت هضم ظاهری دیواره سلولی شد (۳).

پارامترهای شکمبه ای و متابولیتهای خونی:

نتایج مربوط به پارامترهای شکمبه ای و متابولیـت هـای خونی به ترتیب در جدول – ٤ و جدول 5- نشان داده شده است. pH شکمبه و غلظت هیچ کدام از اسیدهای چرب فرار شکمبه به طور معنی دار تحت تاثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفت که با نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده قبلی توسط بريتو و همکاران (۲۰۰۷) پائولا و همکاران (۲۰۱۷) ، هماهنگ میباشد (۳و۲۲) مصرف جیره حاوی کنجاله کانولا نسبت به جیره حاوی کنجاله سویا سبب افزایش عددی در غلظت استات شکمبه شد(P=0/06). علی رغم مصرف نیتروژن برابر در گاو های مصرف کننده جیره های آزمایشی، مصرف کنجاله سویا نسبت به کنجاله کانولا سبب کاهش غلظت نیتروژن امونیاکی مایع شکمبه شد(p=0/02)، که میتواند به بیشتر بودن بخش پروتئین قابل تجزیه در شکمبه کنجاله سویا نسبت به کنجاله کانولا مرتبط باشد. بریتو و برودریک (۲۰۰۷) در مطالعه ی خود میزان پروتئین قابل تجزیه در شکمبه بیشتری برای کنجاله سویا نسـبت بـه کـانولا را گزارش کردنـــد(۷۱ درصد در مقابل ٦٦ درصد) (۳). هم چنین درپژوهش دیگر توسط سانچز و همکاران (۱۹۸۳) بر روی گاوهای شیرده غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه تحت تاثیر دو منبع پروتئینی شامل کنجاله سویا و کانولا قرار نگرفت .(٢٤) غلظت هیچ کدام از متابولیت های خونی بـه جـز آلبـومين تحت تاثير تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت.

غلظت آلبومین و نسبت آلبومین به گلوبولین پلاسما در گاوهای مصرف کننده جیره حاوی 100 درصد کنجاله کانولا به عنوان منبع پروتئینی نسبت به دو جیره دیگر بیشتر بود(به ترتيب 05/0> P و 02/0=P). مطابق با نتیجه حاصل شده، میزان گلوکز پلاسمای گاوهای شیرده در حالت جایگزینی کنجاله سویا با کانولا در جیره تحت تاثیر قرار نگرفت .(۱۵) غلظت نیتروژن اوره ای پلاسما تحت تاثیر جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف قرار نگرفت (14/0= P ). مطابق با این پژوهش، غلظت نیتروژن اورهای پلاسما گاوهای شیرده تحت تاثیر منابع مختلف پروتئين جيـره شـامل کنجاله سویا و کانولا قرار نگرفت (۵ و ۲۲). در مقابل، همانند غلظت نیتروژن اوره ای شیر، غلظت نیتروژن اورهای پلاسما و در حالت مصرف کنجاله کانولا در مقایسه با کنجاله سویا پایینتر بود (۲۷). آلبومین به عنوان شاخصی از فعالیت سنتتیک پروتئین بافت کبد در نظر گرفته می شود.

گلوکوزینولات موجود در کنجاله کانولا می تواند از طریق تاثیر منفی بر کبد بر روی غلظت آلبومین پلاسما موثر باشد که در این تحقیق این اثر منفی مشاهده نشد (۷) در مقابل فرضیه مذکور، سطح آلبومین پلاسما تحت تاثیر جیره های حاوی کنجاله کانولا افزایش یافت که میتواند به دلیل تامین بیشتر اسیدهای آمینه ضروری باشد (١٥). بیش از ٤٠ درصد از تولید گلوکز میتواند از اسیدهای آمینه منشاء بگیرد (٦) در مقابل نتیجه مشاهده این تحقیق، ترکیب متفاوت اسیدهای آمینه دو منبع پروتئینی به صورت پیش فرض پیش بینی می شد که غلظت گلوکز پلاسمای گاوها را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به اینکه ماده خشک مصرفی تحت تاثیر منبع پروتئینی جیره قرار نگرفت بنابراین متعاقبا وضعیت انرژی و متابولیت های مرتبط با آن شامل اسیدهای چرب غيـر استریفه و بتاهیدروکسی بوتیرات تحت تاثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفت .(۲۷) غلظت گلوکز پلاسما به عنوان مهمترین مهارکننده بتا اکسیداسیون و با کاهش تجزیه بافت چربی از تجمع شدید تری گلیسریدها جلوگیری میکند. به دنبال آن استیل کوآنزیم-آ حاصل از بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب می تواند در سنتز استرویئدها از جمله کلسترول نقش دارد. درحالت کلی از آنجا که غلظت گلوکز و و ضعیت انرژی گاوها تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت بنابراین عدم تحت تاثیر قرار گرفتن ســاير متابولیت های خونی از جمله تری گلیسرید و کلسترول می تواند توجیه پذیر باشد (۱۹).

نتیجه گیری

 نتیج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا در سطوح مختلف در جیره گاوهای اوایل شیردهی سبب بهبود تولید شیر،بازده نیتروژن مصرفی و قابلیت هضم ظاهری ماده خشک می گردد. هم چنین استفاده از ترکیب کنجاله کانولا و کنجاله سویا در جیره در مقایسه با هر کدام از آن ها به تنهایی می تواند در بهبود عملکرد گاوهای شیرده موثر باشد.

فرزاد عبداله زاده، علی حسین خانی، محمد خوروش، اکبر تقی زاده، حمید محمدزاده

 دانشجوی دکتری، دانشیار، استاد و استادیار گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران،

 استاد گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت:12/4/98؛ تاریخ پذیرش:25/6/98