هشتمین کنگره علوم دامی ایران

جایگزین پسماند رستوران به جای دانه جو وپودر چربی

و تاثیر آن بر عملکرد و متابولیت های خونی گوساله های پرواری هلشتاین

چکیده

این مطالعه به منظور جایگزینی پسماند رستوران به جای دانه جو و پودر چربی و تاثیر آن بر عملکرد و متابولیت های خونی گوساله های  پرواری هلشتاین صورت گرفت. 10 راس گوساله هلشتاین با متوسط وزن 21± 204کیلوگرم در این آزمایش مورد استفاده قرار گرفت. گوساله ها بطور تصادفی به دو گروه آزمایشی 5 راسی تقسیم شدند و هر گروه به یکی از جیره های آزمایشی اختصاص یافت (گروه پسماند رستوران و گروه شاهد(. جیره روزانه طی سه وعده و در حد اشتها در اختیار گوساله ها قرار گرفت. قابلیت هضم ماده آلی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی (NDF) در طول دوره پروار بین دو گروه اختلاف معنی داری نداشتند  .( p> 0/05) همچنین میان تغییرات وزن بدن و افزایش وزن روزانه در طول دوره پروار بین دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد. (p> 0/05) بین گروه های آزمایشی از نظر ضریب تبدیل خوراک در دوره های مختلف و در کل دوره پروار تفاوت معناداری یافت   نشد. (p> 0/05) اما در کل دوره ضریب تبدیل گروه پسماند از لحاظ عددی بیشتر از گروه شاهد بود. در دوره اول پروار و میانگین کل دوره غلظت گلوکز خون در گروه شاهد بیشتر از گروه پسماند بود . (p< 0/05) در کل دوره پروار غلظت کلسترول گروه پسماند رستوران بیشتر از گروه شاهد بود. (p<0/01) با توجه به نتایج تحقیق حاضر در مورد ترکیب شیمیایی و قابلیت هضم پسماند رستوران می توان نتیجه گرفت که پسماند رستوران بدون تاثیر سوء می تواند در جیره گوساله های پرواری هلشتاین استفاده شود

مقدمه

روند فزاینده قیمت خوراک و اقلام خوراکی دام، تولیدکنندگان محصولات دامی را به سمت یافتن منابع خوراکی جدید با قیمت های  پایین و ویژگیهای تغذیه ای مناسب سوق داده است. هرچند مصرف پسماند رستوران دارای محدودیت هایی از جمله فساد پذیری بالا  است، اما به دلایلی از جمله بالا بودن ارزش تغذیه ای و قیمت پایین گزینه مناسبی برای تغذیه دام بشمار میرود. با توجه به اینکه برنج  پایه اصلی غذای ارائه شده در ایران را شامل می شود، بنابراین بخش عمده پسماند رستوران را نیز برنج تشکیل میدهد (حسینخانی و  همکاران، 1392). از طرفی 40 تا 50 درصد از خوراک دام های اهلی از غالت تامین میشود که با افزایش جمعیت جهان رقابت برای  مصرف غلات رو به افزایش می رود. علاوه بر این، مصرف غلات در جیره دام ها، هزینه تولید محصولات دامی را افزایش میدهد. از  آنجایی که 60 تا 70 درصد از مخارج روزمره واحدهای دامداری را هزینه های مربوط به خوراک تشکیل میدهد (Dhakad et . al. 1998) بنابراین استفاده از غلات به عنوان خوراک دام چندان منطقی و مطلوب نیست.

پسماند رستوران علاوه بر استفاده به عنوان خوراک در صنعت دامپروری میتواند جهت تولید کمپوست، هضم بیهوازی، سوزاندن و تولید  بیوگاز که معمولترین روش های مدیریت پسماند است بطور بهینه استفاده شود (1998 ., Westendorf et. al (. (استفاده از پسماندهای غذایی در تغذیه حیوانات اولین بار توسط )1914 ,Minkler ) پیشنهاد شد. محققین متعددی از پسماندها را در جیره خوک استفاده  کردند )1993 Mirandmir; , ,Boda; 1990, Marguis; 2007). بطوریکه طی سالهای اخیر در بیشتر نقاط دنیا شاهد استفاده از پسماند  رستوران در جیره حیوانات اهلی میباشیم

(1998 al. Westendorf .et,( طی تحقیقی نشان داده شد که با جایگزینی کنجاله سویا وذرت با پسماند آشپزخانه در جیره گاوهای گوشتی، عملکردی مشابه با جیر کنترل می توان بدست آورد )والکر و همکاران، 2002(.  همچنین این محققین گزارش کردند که استفاده از پسماند غذا در جیره نشخوارکنندگان کوچک تا سطح 25 درصد جایگزینی با  کنجاله سویا بر عملکرد دام موثر بوده است (2002 ,. Walker et. al 1998; Walker et .al (. با توجه به ماهیت پسماند رستوران و  اینکه بخش عمده آن را برنج تشکیل می دهد، این ماده به عنوان جایگزین بخشی از جو در جیره گوساله های پرواری هلشتاین استفاده  شده و تاثیر آن بر عملکرد حیوان و متابولیت های خونی بررسی شد.

 

مواد و روش ها

برای انجام این آزمایش که به صورت طرح کامال تصادفی انجام شد، از 10 رأس گوساله نر هلشتاین با متوسط وزن 21 ± 204 کیلوگرم استفاده شد. گوساله ها بصورت تصادفی به دو گروه آزمایشی 5 رأسی تقسیم شده به نحوی که گروه شاهد جیره پایه و گروه پسماند جیره پایه + پسماند رستوران را دریافت می کردند. پسماند رستوران هر روز از سلف سرویس دانشگاه به گاوداری منتقل میشد و تنها برنج آن مورد استفاده قرار میگرفت. یک دوره 14 روزه قبل از شروع آزمایش جهت عادت دهی گوساله ها به جیره غذایی در نظر گرفته شد. آزمایش در دو دوره 30 روزه انجام شد و طول کل آزمایش 60 روز بود. جیره ها با استفاده از جداول احتیاجات غذایی و بر اساس احتیاجات خوراکی گوساله های پرواری فرموله شدند. گوساله ها هر دو هفته یکبار و قبل از وعده صبحانه وزن کشی می شدند. نمونه گیری از مدفوع در پایان هر دوره و از طریق رکتوم جهت اندازه گیری قابلیت هضم ظاهری ماده آلی و الیاف نامحلول در شویندههای خنثی انجام شد. خوراک مصرفی گوساله ها بصورت کامال مخلوط و روزانه در سه وعده و در حد اشتها در اختیار آنها قرار میگرفت. از خوراک گروههای آزمایشی بصورت 15 روز یکبار نمونه تهیه شده و در فریزر نگهداری میشد.

در پایان آزمایش نمونه ها بر اساس تیمارها با هم مخلوط شده و پس از تهیه نمونه نهایی، در آون در 60 درجه سانتیگراد و به مدت 48 ساعت خشک شدند. سپس قابلیت هضم ماده آلی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی با استفاده از روش های پیشنهادی AOAC ( 1990) تعیین گردید. در آخرین روز هر دوره، در اوایل صبح و قبل از وعده صبحانه، از گوساله ها نمونه خون تهیه شد. خونگیری از سیاهرگ دمی توسط لوله های ونوجکت انجام شد. نمونه ها با اعمال تنظیمات 4000 دور در دقیقه و به مدت 12 دقیقه سانتریفوژ شدند. پالاسمای جداسازی شده در فریزر با دمای -20 درجه سانتیگراد جهت اندازه گیری گلوکز و کلسترول خون نگهداری شد. و تجزیه تحلیل آماری با استفاده از نرم افزارهای SAS و Proc mixed صورت گرفت. مدل آماری طرح شامل میانگین کلی، اثر دوره و جیره به عنوان اثرات ثابت و اثر حیوان به عنوان اثر تصادفی بود که در آن:  متغیر وابسته، μ: میانگین کل، : Ai اثر تیمار :Bjاثر زمان نمونه برداری، اثر تصادفی حیوان در هر تیمار، عامل کوواریت وزن گوساله ها در شروع آزمایش و اثر اشتباه آزمایشی می باشد.

 

نتایج و بحث

ترکیب شیمیایی جیره های آزمایشی در جدول 1 نشان داده شده است. جیره ها از لحاظ انرزی، پروتئین،NDF ،کلسیم و فسفر یکسان بودند. قابلیت هضم ماده آلی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی در جدول 2 نشان داده شده است. بین دو گروه از لحاظ قابلیت هضم ماده آلی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی تفاوت معنی داری مشاهده نشد.(p> 0/05) والکر و همکاران )2004(و مرادی و همکاران (1391) گزارش کردهاند که با افزایش نسبت پسماند رستوران در جیره قابلیت هضم NDF و ماده آلی افزایش مییابد. همچنین مرادی و همکاران )1391( و )1981(Maczuhak et. al.  گزارش کردند که افزودن چربی به جیره منجر به کاهش قابلیت هضم الیاف میشود. کاهش قابلیت هضم الیاف در سطوح باالی اسیدهای چرب به علت ممانعت از چسبیدن میکروارگانیسمها به ذرات غذایی است. در طی فرآیند پخت اثر حرارت میتواند بر پروتئین عبوری و نشاسته قابل دسترس توسط حیوان موثر باشد(Orskov and McDonald1979) حرارت باالای زمان پخت منجر به دناتوره شدن ساختمان پروتئین و کاهش تجزیه در شکمبه میشود که این امر هضم شیردان و رودهای را افزایش میدهد حقیقات (Data et.al, 1990.NRC,1985) نشان داده کربوهیدرات ورودی از شکمبه به بخشهای پایین بر اسیدیته، فشار اسمزی و غلظت اسیدهای چرب فرار در شکمبه موثر است (Dale et.al.,1990)

تغییرات وزن بدن و افزایش وزن روزانه در طول دوره پروار نشان داد که تفاوت معنی داری بین گروه ها وجود ندارد  (p>0/05 )جدول  (3بدین صورت که افزایش وزن روزانه در تیمار شاهد بیشتر از تیمار دارای پسماند بود. طبق گزارش مرادی و همکاران )1392(اثر دو سطح پسماند رستوران )50 و 100 درصد( بر روی 36 راس بره نر و ماده، تفاوت معنی داری در افزایش وزن کل بین تیمارها وجود نداشت. بر اساس گزارش مک لئود )1994( با افزایش سطح انرژی در جیره، ضریب تبدیل خوراک بهبود می یابد. در تحقیق حاضر انرژی قابل متابولیسم بین تیمارها یکسان بود در نتیجه بین تیمارهای آزمایشی از نظر ضریب تبدیل خوراک در دوره های اول و دوم تفاوت معنی داری مشاهده نگردید (p>0/05) (جدول3)

مقادیر گلوکز و کلسترول خون در جدول 4 نشان داده شده است. در دوره اول و کل دوره گلوکز خون تیمار شاهد بیشتر از تیمار دارای پسماند بود  (p<0/05) در حالیکه در دوره دوم بین تیمارها از نظر غلظت گلوکز خون اختالف معنا داری مشاهده نشد (p>0/01)  بالابودن مقدار گلوکز که در تیمار شاهد مشاهده شد، احتمالا ناشی از تولید اسید پروپیونیک بیشتر نسبت به تیمار دارای پسماند رستوران می باشد. در عین حال این امر میتواند ناشی از عبور بیشتر قندهای تخمیر نشده به بخش های پایین تر دستگاه گوارش نیز باشد. چراکه با عبور قند و نشاسته تخمیر شده به روده امکان جذب آن بصورت گلوکز وجود داشته و در نتیجه افزایش قند خون بیشتر از زمانیست که این مواد در شکمبه تخمیر شوند (مرادی، 1392) نتایج بدست آمده پیشنهاد می کنند که تجزیه پذیری نشاسته و قند پسماند رستوران بیشتر از دانه جو غلطک خورده است. در طول دوره پروار کلسترول خون تیمار دارای پسماند رستوران بیشتر از تیمار شاهد (p<0/01)   بود.

منابع

حسینخانی، ع،. دقیق کیا، ح،. علیجانی، ص و تقی زاده، ا. .1392 استفاده از پسماند رستوران در جیره بره های پرواری: رفتار مصرف

خوراک و سالمت شکمبه. نشریه پژوهش در نشخوار کنندگان. 1(2): .16-1

مرادی، م،. حسینخانی، ع،. تقی زاده، ا،. علیجانی، ص و دقیق کیا، ح. .1392 جایگزینی سطوح مختلف پسماند رستوران با دانه جو در جیره و تاثیر آن بر عملکرد بره های دورگ. نشریه پژوهش های علوم دامی ایران. 5 (1): .38-29

مرادی، م،. حسین خانی، ع،. علیجانی، ص و دقیق کیا، ح. .1391 تعیین میزان قابلیت هضم و تجزیه پذیری پسماند رستوران با استفاده از روشهای حیوان زنده، کیسه های نایلونی و تکنیک تولید گاز. تحقیقات تولیدات دامی. 1 (3): .

AOAC. 1990. Official methods of analysis of the association of official analytical chemists. 15th ed. Washington, DC.

USA.

Boda K. 1990. Non conventional feedstuffs in the nutrition of farm animals. Development in Animal and Veterinary

Science, 23: 252.

Dale, N.M., Pesti, G.M. and Rogers, S.R. 1990. True Metabolizable Energy of Dried Bakery Products. Poultry Science.

69: 72-75.

Dhakad A., Garg A.K., Singh P. and Agrawal D.K. 2002. Effect of replacement of maize grain with wheat bran of the

performance of growing lambs. Small Ruminant Research, 43: 227- 234.

Marquis, K.L. 2007. The managers’ guide to loss prevention. Ithaca, NY: Cornell University Food waste Management

Distance Education Program. www.retaillosspreventionv.com

McLeod, B. 1994. The Environmental Effects on the Performance of Feedlot Lambs. University of Queensland: Lawes.

Mir, P.S. and Mir, Z. 1993. Predicting intake and digestibility using mathematical models of ruminal function. Journal

of Animal Science, 64: 1548-1558.

Minkler F.C. 1914. Hog cholera and swine production. Circular No. 40. New Jersey Agricultural Experiment Station.

Trenton, NJ

NRC (National Research Council). 1985. Nutrient requirements of sheep (6th ed). National Academy Press:

Washington, DC, USA.

Orskov, E.R. and McDonald, I. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation

measurements weighted according to the passage rate. Agricultural Science. 92: 499-503.

Westendorf, M.L., Dong Z.C. and Schoknecht, P.A. 1998. Recycled cafeteria food waste as a feed for swine: nutrient

content, digestibility, growth, and meat quality. Journal of Animal Science, 76: 3250-3256.

Walker, P.M., Antas, A.D. and Olson, J.L. 2004. A dehydrated mixture containing food waste and wheat middlings

serves as a protein and protein and energy substitute in beef cow diets. Production Animal Science, 20: 39-45.

Walker, P.M., Brown, S.A., Dust, J.M. and Finnigan, D.M. 2002. Evaluation of feed mixtures amended with processed

food waste as feedstuffs for finishing lambs. Production Animal Science, 237-246.

Walker, P.M., Hoelting, F.B. and Wertz, A.E. 1998. Fresh pulped food waste replaces supplemental protein and a

portion of the dietary energy in total mixed rations for beef cows. Production Animal Science, 14:207-216.

نگین یعقوبی1،حمید محمد زاده2*

1-دانشجوی کارشناسی ارشد،گروه علوم دامی ،دانشگاه تبریز

2-عضو هیات علمی گروه علوم دامی ،دانشگاه تبریز

*ایمیل نویسنده مسئول:

hamidmhz@tabrizu.ac.ir