اثر جایگزینی کنجاله سویا با دانه سویای خام اکسترود شده و برشته شده

 

چکیده

سابقه وهدف: دانه های روغنی به منظور تامین هم زمان انرژی و پروتئین  در تغذیه و نشخوار کنندگان استفاده می شوند. برای از بین بردن مواد ضد تغذیه ای و افزایش پروتئین عبوری ،بایستی دانه های روغنی فراوری شوند و استفاده از حرارت ، رایج ترین روش فرآوری دانه سویاست.هدف از اجرای این پژوهش  بررسی تاثیر جایگزینی سویا با دانه سویای خام ،اکسترود شده و برشته شده بر عملکرد پروار،فراسنجه های شکمبه ای فقابلیت هضم ظاهری و رفتار تغذیه ای در بره های نر افشاری بود.

مواد و روش ها: چهل و دو راس بره نر نژاد افشاری 3 الی 4 ماهه با وزن اولیه 2±30کیلوگرم در قالب طرح کاملا تصادفی  با 7 تیمار  و هر تیمار با 6 تکرار ، به مدت 76 روز شامل 14 روز دوره عادت دهی و 60 روز دوره نمونه گیری  استفاده شد.جیره های غذایی با مقدادیر انرژی و پروتئین یکسان  و نسبت علوفه به کنسانتره 30 به 70 تنظیم شدند. تیمار های آزمایشی به ترتیب شامل:تیمار 1:جیره پایه حاوی 15 درصد کنجاله سویا، تیمار2: جایگزینی 5/7 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای خام در جیره پایه، تیمار3:جایگزینی 15 درصد از کنجاله سویا با دانه سویای خام ،تیمار4: جایگزینی 5/7 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای اکسترود شده، تیمار5: جایگزینی 15 درصد  از کنجاله سویا  با دانه  سویای اکسترود شده،تیمار6: جایگزینی 5/7 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای برشته شده ، تیمار 7: جایگزینی 15 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای برشته شده بود .خوراک مصرفی به صورت روزانه و وزن بره ها هر هفته یکبار  تا سن کشتار اندازه گیری شد.

یافته ها:بر اساس نتیج پژوهش،ماه خشک مصرفی تحت تاثیر جیره های آزمایشی قرار گرفت.(P<0/01) به طوری که تیمار 7 با میانگین 799/1 کیلگرم در روز بیشترین ماده خشک مصرفی را نشان داد. جیره های غذایی تاثیر معنا داری بر افزایش وزن روزانه داشتند.(P<0/05)  استفاده از5/7 درصد  دانه سویای اکترود شده و 15 درصد  دانه سویای برشته شده  باعث افزایش وزن روزانه  نسبت به جیره حاوی 15 درصد کنجاله سویا و 15 درصد سویا ی خام گردید.(P<0/05)استفاده از دانه سویای اکترود شده و  برشته شده در تمام سطوح نسبت به کنجاله سویا و دانه سویای خام ضریب تبدیل غذایی را کاهش داد .(P<0/01)تاثیر جیره های آزمایشی  بر قابلیت هضم دیواره سلولی بدون همی سلولز معنی دار بود(P<0/05) اما بر قابلیت هضم ماده خشک پروتئین خام و ماده آلی معنا دار نبود .غلظت مولی اسید های چرب فرار شکمبه   رفتار تغذیه ای بره ها تحت تاثیر  تیمار های آزمایشی قرار نگرفت.

نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از دانه سویای اکسترود شده و برشته شده  با بهبود  افزایش وزن  روزانه ،کاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش  قابلیت هضم  موا مغذی موجب افزایش عملکرد  بره های افشاری گردید.

اثر جایگزینی کنجاله سویا با دانه سویای خام، اکسترود شده و برشته شده بر عملکرد پروار،

فزاسنجه های تخمیر شکمبه ای، قابلیت هضم ظاهری و رفتار تغذیه ای در بره های نر افشاری

مقدمه

تعداد گوسفندان کشور98/4 درصد تعداد گوسفندان جهان بوده ولی میزان تولید گوشت در کشور2/4 درصد میزان نولید جهانی آن است(11).

کمبود گوشت قرمز یکی از مسائل مهم کشور است و چند سالی است که کشور ما نیز به جرگه وارد کنندگان گوشت  گوسفندی  پیوسته است،لذا افزایش بازدهی  در تولید گوشت ،اهمیت بسزایی  دارد.یکی از عوامل مهم و اساسی برای دستیابی به عملکرد مناسب پروار،شناسایی اقلام خوراکی با کیفیت از لحاظ انرژی و پروتئین  و وارد نمودن  آن ها در جیره غذایی است. دانه سویا حاوی بیش از 19 درصد چربی و 38 درصد پروتئین خام است که به دلیل دسترسی راحت ،استفاده آسان  و خوش خوراکی آن ،از جمله بهترین منابع انرژی و پروتئین  نشخوار کنندگان  به شمار میرود(17و27) به دلیل قیمت بالای کنجاله های پروتئینی  و کم بودن  مقدار پروتئین  غیر قابل  تجزیه  در شکمبه در ان ها،از روش های مختلفی  برای افزایش  پروتئین غیر قابل تجزیه آن ها استفاده می شود.هدف از فر آوری  منابع پروتئینی  در تغذیه نشخوار کنندگان  به ویژه  در گاو های  شیری و دام های در حال رشد
،کاهش تجزیه پذیری پروتئین  در شکمبه  و افزایش قابلیت هضم  آن در روده میباشد.یی از رایج ترین  رو ش های کاهش مواد ضد تغذیه ای  و افزایش پروتئین عبوری دانه سویا فرآوری حرارتی آن میباشد(9).

حرارت با تغییر ساختمان پروتئین ها و ایجاد پل های عرضی در داخل زنجیره های پپتیدی و بین زنجیره های پپتیدی با کربوهیدرات ها ،سبب کاهش قابلیت حل شدن  پروتئین،کاهش قابلیت دسترسی پروتئین برای آنزیم های میکروبی  و کاهش نرخ تجزیه  شکمبه ای ان میشود(31).از روش های فر آوری حرارتی  دانه سویا می توان به برشته کردن ،اکسترود کردن و میکرونیزه کردن اشاره کرد. فرایند اکسترود کردن ،دانه سویا به مدت15 تا 20 دقیقه در دمای 150 تا 160 درجه سانتی گراد حرارت داده  میشود (36). در برشته کردن دانه سویا به مدت 1 تا 30 دقیقه  در دمای 110 تا 150 درجه سانتی گراد  داخل روستر قرار می گیرد(14).فالدت و همکاران (1992) میزان پروتئین عبوری  سویای اکسترود شده و برشته شده را بیشتر از سویای خام گزارش کردند (10). مصرف سویای برشته شده و اکسترود شده  موجب حذف هزینه های مربوط به روغن کشی  شده و از افزودن مستقیم روغن در جیره جلوگیری می شود(32).

به دلیل غلظت بالای اسید های اشباع در روغن سویا(93 درصد از کل اسید های چرب )مصرف بیش از حد ان تاثیرز منفی  بر تخمیر شکمبه ای می گذارد. در حالی که از طریق فرآوری حرارتی دانه سویا ،اسید های چرب غیر اشیلع با تولید پراکسید هایی که در نهایت  با گروه های  آزاد اسید آمینه  باند می شوند رها شدن شان تحت تاثیر قرار می گیرد(38). در این حالت علاوه بر عدم تاثیر منفی بر تخمیر شکمبه ای ، ورود اسید های چرب غیر اشباع به روده کوچک  می تواند باعث تامین سطوح مناسب انرژی  و چربی برای دام های در حال رشد شود. بهبود هضم و متابولیسم چربی ها به دلیل مقادیر بالای لسیتین و سایر فسفولیپیدها و افزایش کیفیت شیر  و گوشت  به ویژه  ترکیب اسید های چرب  و افزایش  مقدار اسید لینولئیک کنژوگه  از سایر مزایای مصرف دانه سویا میباشد(16).

علی پور و امانلو (1392)با مصرف صفر5/7 و 15 درصد دانه سویا در جیره  گاو های شیری گزارش کردند با افزایش سطوح  دانه سویا ماده خشک مصرفی افزایش یافت،همچنین مدت زمان جوییدن را در تیمار حاوی 5/7 درصد دانه سویا  بیشتر از سایر تیمار ها گزارش نمودند(3) بایلونی و همکاران(2004) با مصرف جیره های حاوی کنجاله سویا، دانه سویای اکسترود شده و برشته شده متفاوتی  در فراسنجه های تخمیر شکمبع ای گاو ها مشاهده نکردند (8)ردی و همکاران(1993)دریافتند با افزایش دما تا 160 درجه سانتی گراد،میزان پروتئین عبوری سویای  برشته شده افزایش یافت(30).ارجاعی و همکاران(1391)با مصرف دانه سویای برشته شده در گوساله های پرواری ،تفاوتی در ماده خشک  مصرفی ،افزایش وزن روانه و ضریب تبدیل غذایی مشاهده نکردند (7). در ارتباط با تاثیر جایگزینی کنجاله سویا با دانه سویای خام ،اکسترود شده و برشته شده بر عملکرد پروار بره های پژوهش های بسیار محدودی وجود دارد ،بنابراین آزمایش حاضر به منظور در بره های افشاری طراحی گردید.

مواد و روش ها

تحقیق حاضر در واحد گوسفند داری مزرعه آموزشی  و پژوهشی  دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان با استفاده از 42 راس بره نر نزاد افشاری 3 الی 4 ماهه با وزن اولیه2±30 کیلوگرم  در قالب طرح کاملا تصادفی با 7 تیمار و هر تیمار  با 6 تکرار به مدت 74 روز شامل 14 روز دوره عادت دهی و 60 روز دوره نمونه گیری  انجام شد (15) جیره های غذایی با مقادیر انرژی و پروتئین یکسان و نسبت علوفه به کنسانتره 30 به 70 تنظیم شدند(جدول1) تیمار های آزمایشی  به ترتیب شامل :تیمار1:جیره پایه حاوی 15 درصد کنجاله سویا، تیمار2: جایگزینی 5/7 درصد از کنجاله سویا  با سویای خام در جیره پایه، تیمار3:جایگزینی 15 درصد از کنجاله سویا با دانه سویای خام ،تیمار4: جایگزینی 5/7 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای اکسترود شده، تیمار5: جایگزینی 15 درصد  از کنجاله سویا  با دانه  سویای اکسترود شده،تیمار6: جایگزینی 5/7 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای برشته شده ، تیمار 7: جایگزینی 15 درصد از کنجاله سویا  با دانه سویای برشته شده بود.(جدول1).بره ها به طور جدا گانه در باکس های انفرادی نگهداری  و خوراکی مصرفی به صورت روزانه و وزن بره ها هر هفته  یکبار تا سن کشتار اندازه گیری شد.خوراک مصرفی به شکل کاملا  مخلوط دو بار در روز  در ساعت 08:00 و 16:00 در اختیار بره ها قرار گرفت.

مقدار خوراک  عرضه شده به گونه ای تنظیم شد تا 100 درصد خوراک مصرفی روزانه در آخور باقی بماندونمونه  های مدفوع هر  4 ساعت یکبار (شش بار در روز ) از طریق رکتوم  جمع اوری و پس از خشک و اسیاب کردن ،مانند نمونه های خوراک برای تعیین ترکیبات شیمیایی نگهداری شدند(5). ترکیبات شیمیایی مواد خوراکی  و مدفوع (شامل ماده خشک،پروتئین خام و خاکستری) با روش های متداول  تعیین شد(5). مقادیر الیاف نامحلول  در شوینده خنثی با دستگاه انکوم (مدل FA-200) اندازه گیری شد(38).در تعیین الیاف نامحلول در شوینده خنثی از الفا آمیلاز مقاوم به حرارت (سیگما آلدریج3.2.1.1ECN ) و سولفیت سدیم استفاده شد. قابلیت هضم ظاهری  جیره ها با نشانگر خاکستر نامحلول در اسید اندازه گیری شد.(37)

رفتار های خوراک خوردن شامل مدت زمان خوردن ،نشخوار کردن، استراحت کردن، ایستادن و موشیدن آب در مدت 24 ساعت هر 5 دقیقه یک بار در روز 55 آزمایش از طریق مشاهده  چشمی ثبت شد(39).ایستادن به زمان هایی اتلاق شد که بره بدون نشخوار کردن به حالت سرپا قرار داشت.مدت خوابیدن هم به صورت کل زمان خوابیدن بدون نشخوار در نظر گرفته شد.مجموع زمان خوردن و نشخوار کردن به عنوان  فعالیت  جویدن منظور شد. در هفته آخر آزمایش،نمونه گیری از مایع شکمبه 4 ساعت بعد از خوراک دهی با لوله مری متصل به پمپ خلا انجام شد و به وسیله  پارچه متقال دو لایه صاف  شد ،سپسPHآن با PH متر مدل (متروم827،سوئیس).اندازه گیری گردید.جهت تعیین نیتروژن امونیاکی نمونه 5 میلی متری از مایع شکمبه با حجم مساوی اسید کلریدریک2/0 نرمال ترکیب و ذخیره شد.نمونه دیگری با افزودن متافسفریک اسید25 درصد  به مایع شکمبه(نسبت 1 به 5)جهت تعیین اسید های چرب فرار ذخیرع گردید.برای تعیین  اسید های چرب فرار پس از یخ گشایی نمونه ها به مدت 15 دقیقه با 10000 دور در دقیقه و دمای 4 درجه سانتی گراد سانتریفیوژ شدند. اسید های چرب فرار با دستگاه گاز کروماتوگرافی مدل(ورین3400 ایالات متحده امریکا) تعیین شد.دمای ستون140 اینجکتور200 و دتکتور220 درجه سانتی گراد بود.گاز حامل مورد نظر نیتروژن با سرعت 40 میلی لیتر در دقیقه بود.

تجزیه و تحلیل اماری

داده های حاصل از آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با نرم افزار آماری SAS و رویهMIXED برای مدل1(داده هایی که تکرار در زمان نداشتند) و مدل 2(داده های تکرار شده در زمان) تجزیه و میانگین ها با آزمون توکی مقایسه شدند(31).

در این رابطه: متغیر وابسته،µ میانگین کل،=اثر تیمارi ،=اثر تصادفی بره J، =اثر اشتباه آزمایشی است.

در این رابطه متغیر وابستهµ، = اثر تیمار i، =  اثر زمانk  ، = اثر  متقابل تیمارi در زمان k، =اثر تصادفی بره J و = اثر اشتباع آزمایشی است.

نتایج و بحث

ماده خشک مصرفی:

تجزیه واریانس داده ها نشان داد که ماده خشک مصرفی در تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری با همدیگر داشت (01/0>P)، به طوری که جیره حاوی ۱۵ درصد دانه سویای برشته شده با میانگین 799/1 کیلوگرم در روز بیشترین ماده خشک مصرفی را نشان داد (جدول ۲) مقدار ماده خشک مصرفی تابعی از رطوبت ،جیره دیواره سلولی، اندازه ذرات نسبت علوفه به کنسانتره، تعداد دفعات خوراک دهی آب و هوا و میزان دسترسی به خوراک میباشد (۲۸) تیمار حاوی کنجاله سویا کمترین ماده خشک مصرفی را در بین تیمارها داشت. در پژوهش انجام شده توسط امانلو و همکاران (۲۰۱۲) ماده خشک مصرفی در تیمارهای حاوی دانه سویای خام سویای فرآوری شده (اکسترود و برشته شده) و کنجاله سویا تفاوتی نداشت (٤) لیو و همکاران (۲۰۰۸) اثردانه سویای برشته شده و رانگ و همکاران (۲۰۱۰) تأثیر دانه سویای برشته و اکسترود شده را در جیره گاوهای شیرده بررسی نمودند و تفاوتی در مصرف ماده خشک مشاهده نکردند (۱۹و ۳۲) ماده خشک مصرفی، افزایش وزن روزانه را تحت تأثیر قرار می دهد، با افزایش ماده خشک مصرفی، عملکرد پروار می یابد، در نتیجه این امر هزینه های نگهداری افزایش کاهش یافته و افزایش بازدهی ایجاد خواهد شد(۲۱).

نشریه پژوهش در نشخوار کنندگان (٦)، شماره (۳) ۱۳۹۷

تعدادی از مطالعات عدم تأثیر پذیری تخمیر شکمبه از افزودن چربی به جیره را گزارش کردند (۲). از طرفی متفاوت بودن نسبت علوفه به کنسانتره یکی از دلایل تفاوت در نتایج مطالعات گوناگون است. در آزمایش حاضر نسبت علوفه به کنسانتره ۳۰ به ۷۰ در نظر گرفته شده است ولی در سایر پژوهش ها این نسبت ها متفاوت هستند که این اختلاف در نسبت علوفـه بـه کنسانتره در پژوهش های گوناگون را میتوان به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر مصرف خوراک قلمداد کرد. در تیمار حاوی ۱۵ درصد دانه سویای برشته شده افزایش وزن روزانه ،بیشتر موجب ماده خشک مصرفی بیشتر در این گروه گردید، اما در تیمار حاوی۱۵ درصد کنجاله سویا افزایش وزن روزانه کمتر را می توان به کاهش خوراک مصرفی در این گروه نسبت داد.

افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل:

 نتایج مربوط به تأثیر جیره های غذایی برافزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی در جدول ۲ ارائه شده است. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که جیره های غذایی تأثیر معنی داری برافزایش وزن روزانه داشتند (05/0>P). افزایش وزن روزانه در تیمارهای حاوی ۱۵ درصد سویای برشته شده و 5/7 درصد سویای اکسترود شده به ترتیب با 374/17 و ٣٤٤/٨٧ گرم در روز بیشتر از سایر تیمارها بود جیره های دارای ۱۵ درصد کنجاله سویا و ۱۵ درصد سویای خام به ترتیب با ٢٩١/٩٦ و ۳۰۰/۹۵ گرم در روز کمترین افزایش وزن روزانه را داشتند. استفاده از سویای اکسترود شده و برشته شده در سطوح مختلف ضریب تبدیل غذایی را کاهش داد(01/0>P). کمترین ضریب تبدیل غذایی در تیمارحاوی ۱۵ درصد سویای اکسترود شده با میانگین 139/5 و بیشترین ضریب تبدیل غذایی در تیمار حاوی ۱۵ درصد سویای خام با میانگین 524/6 کیلوگرم برآورد گردید لیسون و آته (۱۹۹۶) گزارش کردند تغییر اندازه ذرات در ساختار دانه به واسطه فرآوری حرارتی سبب تغییر دسترسی به نشاسته و پروتئین خصوصیات تخمیری شکمبه، نرخ ماندگاری در شکمبه دسترسی به منابع کربوهیدراتی و مهمتر از همه تغییر مکان گوارش میشود که همگی باعث بهبود افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی میشود (۱۸) فتحی نسری و همکاران (۲۰۰۸) و فالدت و همکاران (۱۹۹۱) گزارش کردند فرآوری حرارتی موجب افزایش معنی دار بخش B2 پروتئین در سویای برشته شده نسبت به سویای خام میشود، براساس نتایج این محققین مقدار بخش B2 در سویای

اکسترود شده بیشتر از سویای خام و برشته می باشد. بخش B2 شامل پروتئین حقیقی و پپتیدهای بزرگ است (۱۳و ۹) بیشتر بودن بخش B2 با کاهش مقدار پروتئین قابل تجزیه در شکمبه و افزایش مقدار يروتئين غير قابل تجزیه در شکمبه همراه است (۲۸)، این ویژگی کارآیی پروتئین جیره را افزایش مـی دهـد (۲۷). مصرف دانه سویای فرآوری شده در جیره غذایی گاوهای هلشتاین سبب افزایش شیر تولیدی و پروتئین شیر گردید (۲۹). مصرف دانـه سـویای فرآوری شده در جیره گوساله های پرواری موجب افزایش ابقای نیتروژن (۱) بهبود افزایش وزن روزانه وضریب تبدیل غذایی گردید (١٦)؛ بنابراین درتطابق با نتایج این محققین فرآوری حرارتی دانه سویا موجب افزایش پروتئین عبوری و جذب بیشتر اسیدهای آمینه از طریق روده شده که این امـر شـرایط مناسبی را برای سنتز بافت های ماهیچه ای فراهم می نماید، لذا استفاده از دانه سویای فرآوری شده درمخلوط جیره غذایی دام های در حال رشــد مـی تـوانـد موجب بهبود افزایش وزن روزانه به دلیل داشتن مقادیر بالاپروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه شود، همچنین با کاهش اتلاف انرژی در جیره هـای بـا پروتئین قابل تجزیه در شکمبه بالا نظیر کنجاله سویا و سویای خام موجب بهبود کارایی خوراک و کاهش ضریب تبدیل غذایی گردد.

فراسنجه هــای شکمبه ای:

نتایج تجزيه واريانس داده های مربوط به فراسنجه های شکمبه ای در جدول 3 ارائه شده است. میانگین غلظت اسیدهای چرب فرار و نسبت مولى آنها تحت تأثیر جیـره هـای آزمایشی قرار نگرفت. میانگین غلظت مولی استات، پروپیونات و بوتیرات به ترتیب 2/55 ، 26/29و 56/10 میلی مول در 100مول اسید چرب فرار شکمبه محاسبه گردید. در رژیم های غذایی بر پایه علوفه نسبت توليـد اسیدهای چرب فرار برای استات، پروپیونات و بوتیرات ۷۰ : ۲۰ : ۱۰ گزارش شده است (٦). در صورتی که میزان اسیدهای چرب فرار تولیدشده در حیوانات تغذیه شده با کنسانتره بالا برای استات پروپیونات و بوتیرات ٥٠ : ٤٠ : ۱۰ گزارش شده است (۲۳). مقادیر به دست آمده برای اسیدهای چرب فرار در آزمایش حاضر با اندکی تفاوت در دامنه گزارش ميالون و همکاران (٢٠١٥) قرار داشت (۲۳). آلدریج و همکاران (۱۹۹۵) با مصرف سویای برشته شده و سویای خام در جیره گاوهای شیرده تفاوتی در غلظت اسیدهای چرب فرار شکمبه مشاهده نکردند (۲). در آزمایش حاضر یکسان بودن مقدار انرژی، نسبت علوفه به کنسانتره و مقدار مصرف کربوهیدرات های قابل تخمیر  در جیره های غذایی ممکن است دلیلی بر بی اثر بودن تیمار های آزمایشی بر غلظت اسید های چرب فرار شکمبه باشد.

قابلیت هضم ظـاهـرى مـواد مغذى:

قابليـت هـضـم ظاهری مواد مغذی در جدول ٤ ارائه شده است. جیره های آزمایشی تأثیر معنی داری بر قابلیت هضم ماده خشک پروتئین خام و ماده ی آلـی نداشتند، امـا تأثیر جیره های غذایی بر قابلیت هضم دیواره سلولی بدون همی سلولز معنی دار بود (05/0>P). فرآوری حرارتی دانه سویا موجب بهبود قابليت هضـم ديــواره سلولی بدون همی سلولز گردید. فتحی نسـری و همکاران (۲۰۰۷) گزارش کردند اختلال در رها شدن روغن سویای برشته شده مانع از تأثیر منفی چربی آن بر تخمیر شکمبه ای میشود .(۱۲). ردی و همکاران (۱۹۹۳) در پژوهشی تأثیر دماهای مختلف برشته کردن را بر قابلیت استفاده  سویای برشته شده در جیره گوساله ها بررسی نمودند و گزارش کردند  در اثر حرارت دادن دانه سویا ، اسید های چرب غیر اشباع با تولید پراکسید هایی که در نهایت با گروه های آمینی اسید های آمینه باند می شوند، رها شدن شان در شکمبه تحت تأثیر قرار می گیرد در نتیجه علاوه بر عـدم تـأثير منفی بر تخمیر شکمبه ای ورود اسیدهای چرب غیر اشباع به روده کوچک میتواند باعث ذخیره آن در بافت ها گردد (۳۰).

استکس و همکاران (۱۹۸۷) گزارش کردند پروتئین های آنتی ژنیک، لکتین ها و مهارکننده های تریپسین در سویای خـام مـی تـواننــد اثرات منفی بر ریخت شناسی مخاط روده کوچک داشته و باعث کاهش رشد پرزها و کاهش جذب مواد مغذی شوند (۳۵). در تطابق با نتایج پژوهشگران فوق در تحقيق حاضر احتمالاً تأثير منفی چربی سویای اکسترود شده و برشته شده بر تخمیر شکمبه ای الیاف کاسته شده است و در مقایسه با سویای خام الیاف از قابلیت هضم بیشتری برخوردار است.کاهش قابلیت هضم دیواره سلولی بدون همی سلولز در جیره حاوی 15 درصد سویای خام احتمالا به دلیل وجود مواد ضد تغذیه ای و بازنده در سویای خام و اثر محدود کنندگی ان بر هضم می باشد.

رفتار تغذیه ای:

نتایج مربوط به رفتار تغذیه ای در بره های تغذیه شده با تیمار های آزمایشی در جدول 5 ارائه شده است. فعالیت خوردن ،نشخوار کردن واستراحت کردن تحت تاثیر تیمار های ازمایشی قرار نگرفت. در این پژوهش نسبت  علوفه به کنسانتره در همه تیمار های آزمایشی 30 به 70 در نظر گرفته شد و اندازه ذرات علوفه مورد استفاده در تمـام گـروه هـا یکسان بود. مرتنـز (۱۹۹۷) بیان نمود ویژگی های فیزیکی مواد خوراکی می تواند رفتار تغذیه ای و عملکرد دام را تحت تأثیر قرار دهد، همچنـیـن اليـاف جیره اعم از علوفه ای و غیر علوفه ای در تحریک فعالیت نشخوار متفاوت عمل می کنند زیرا اندازه ذرات و زمان ماندگاری متفاوتی در شکمبه دارند (۲۲). اندازه ذرات علوفه مورد استفاده و مقدار الياف موثر فیزیکی نامحلول در شوینده خنثی (PeNDF) می تواند بر فعالیت جویدن مؤثر باشد (۳۳). مدت زمان صرف شده برای فعالیت جویدن (مجموع خوردن و نشخوار کردن) معیار خوبی از سلامت شکمبه است (۲۰) مرتنز (۱۹۹۷) فعالیت جویدن را در گاوهای شیرده به ازای هر کیلوگرم دیواره سلولی بدون همـی سلولز علوفه ساقه بلند ۱۱۱ دقیقه و برای هر کیلوگرم کاه گراس ۲۰۹ دقیقه برآورد نمود (۲۲). در تحقیق حاضر  میانگین زمان صرف شده برای فعالیت جویدن 447 دقیقه در روز محاسبه  گردید.افزایش سطح علوفه ، زمان جویدن را افزایش می دهد،فعالیت جویدن،ترشح بزاق را تحریک می کند و بی کربنات موجود در آن در ایجاد محیط بافری شکمبه برای فرآیند تخمیر مفید است(26).

نتیجه گیری

در تحقیق حاضر مصرف دانه سویای اکسترود شده و برشته شده موجب بهبود افزایش وزن روزانه ،کاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش قابلیت هضم مواد مغذی گردید.به طور کلی بر اساس یافته ها پژوهش خاضر می توان نتیجه گرفت که با استفاده از دانه سویای اکسترود شده و برشته شده می توان عملکرد پروار را در بره های افشاری افزایش داد. پیشنهاد می گردد در این خصوص تحقیقات بیشتری با سطوح مختلف سویای اکسترود شده و برشته شده در جیره های بر پایه علوفه و کنسانتره انجام شود.

 

داود علیاری¹ ، *  اكبر تقيزاده ² ، حمید امانلو ³ ،علي حسین خاني 4 و حمید محمدزاده

دانشجوی دکتری، دانشیار و استادیار گروه علوم دامی  دانشکده کشاورزی ،دانشگاه تبریز

استاد گروه علوم دامی،دانشکده کشاورزی،دانشگاه زنجان

تاریخ دریافت12/08/1397؛ تاریخ پذیرش:30/09/1397